Conclusie

Zoals in de inleiding werd benadrukt, vraagt de sociale, ecologische en economische crisis waarin we ons vandaag bevinden om een radicale verandering van onze landbouw- voedselsystemen. De klimaatverandering maakt het noodzakelijk en dringend. Dit noopt ons ook alle vier de dimensies van agro-ecologie tegelijkertijd aan te pakken. De verdeling in verschillende dimensies helpt ons het potentieel van agro-ecologie beter te begrijpen, maar het moet beschouwd worden als een geheel, als een holistische aanpak. Veel landbouwers en boeren benadrukken dit holistisch karakter van agro-ecologie als een manier van leven, iets dat zin geeft aan het leven. Voor hen is het meer dan enkel voorzien in levensonderhoud en een duurzaam agro-ecosysteem. Het gaat ook om het leven in harmonie met de natuur en andere mensen. Ook de mogelijke impact van agro-ecologie kan dus niet beperkt worden tot één van de dimensies. 

Jammer genoeg werd het gebrek aan duidelijkheid door sommigen gebruikt om het concept ‘agro-ecologie’ af te zwakken: “opeens is agro-ecologie overal in de mode, van sociale bewegingen tot de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO), bij overheden universiteiten en bedrijven. Maar niet iedereen heeft hetzelfde begrip van agro-ecologie. Terwijl multilaterale instellingen en bedrijven agro-ecologie jarenlang achtergesteld en geridiculiseerd hebben, proberen ze het vandaag te coöpteren. Ze willen overnemen wat nuttig kan zijn – het technische gedeelte – en het gebruiken om industriële landbouw verder te verfijnen. Tegelijkertijd streven ze naar het behoud van het  model van monocultuur en van de dominantie van kapitaal en bedrijven in de machtsstructuren.”[i] Deze paper is onze poging om te verduidelijken wat agro-ecologie écht is en om aan te tonen dat, wanneer het als een geheel wordt beschouwd, agro-ecologie en haar verschillende principes kunnen leiden tot enorme, positieve effecten op mensenrechten en in het bijzonder op de realisatie van het recht op voedsel. Tegelijkertijd draagt agro-ecologie bij tot een oplossing voor de grondoorzaken van de uitdagingen waarmee onze maatschappij vandaag geconfronteerd wordt en stelt het bestaande machtsstructuren in vraag. Dat is waarom agro-ecologie, als een beweging, voor ons cruciaal is.

We zijn er ons van bewust dat andere, complementaire politieke acties, een transitieproces en een paradigmawissel noodzakelijk zijn om agro-ecologie echt te doen werken en in al haar principes te kunnen toepassen. We zijn ons er ook van bewust dat de hierboven vermelde principes evolueren, misschien moeten herzien worden, misschien niet perfect verwoord zijn of niet 100% in lijn zijn met hoe agro-ecologie er in de praktijk uitziet. Maar we zien dit als een eerste stap in een ruimer proces dat uiteindelijk zal leiden tot een herziening en verdere illustratie van de huidige lijst van de door ons geïdentificeerde principes.

De volgende stappen bestaan uit het opstellen van een ‘praktische gids over het gebruik van de principes’ die idealiter kan dienen als basis voor het aangaan van de dialoog tussen onze lidorganisaties (over lobbystrategieën en -programma’s en de coherentie tussen beide) alsook binnen de ruimere agro-ecologische beweging. Dit moet dan ook als een ‘levend’ document beschouwd worden en als een uitnodiging om een dialoog te starten over agro-ecologie in al haar dimensies.