3. De economische dimensie van agro-ecologie
3.1 Agro-ecologie stimuleert eerlijke, korte distributienetwerken eerder dan verticale distributieketens en bouwt een transparant netwerk van relaties (vaak onzichtbaar in de formele economie) tussen producenten en consumenten.
3.2 Agro-ecologie helpt allereerst te voorzien in het levensonderhoud van landbouwersfamilies en draagt bij tot het versterken van lokale markten, economieën en werkgelegenheid.
3.3 Agro-ecologie bouwt verder op de visie van een sociale en solidaire economie.
3.4 Agro-ecologie stimuleert diversificatie van de inkomsten op de boerderij waardoor landbouwers een grotere financiële onafhankelijkheid krijgen. Het verhoogt hun weerbaarheid door het aantal inkomstenbronnen te verhogen, de onafhankelijkheid van externe inputs te stimuleren en het risico op mislukte oogsten te beperken door haar gevarieerde systeem.
3.5 Agro-ecologie vergroot de slagkracht van lokale markten door voedselproducenten de mogelijkheid te bieden hun producten tegen eerlijke prijzen te verkopen en beter te anticiperen op de vraag van de lokale markt.
3.6 Agro-ecologie vermindert de afhankelijkheid van externe steun/ontwikkelingshulp en vergroot de autonomie van gemeenschappen door duurzaam levensonderhoud en waardigheid te promoten.
De impact van deze dimensie
Door wat lokaal voorradig is optimaal te benutten en voedsel voor lokale en regionale markten te voorzien, kan agro-ecologie lokale economieën ondersteunen en bijdragen tot het elimineren van de negatieve impact van internationale ‘vrije’ handel op het levensonderhoud van kleinschalige voedselproducenten.
Judith Hitchman, President & co-founder of Urgenci
Agro-ecologische praktijken zijn economisch leefbaar omdat agro-ecologische productiemethoden de kosten van externe inputs beperken en zo voor grotere financiële en technische onafhankelijkheid en autonomie van de voedselproducenten zorgen. Door meer diversiteit in de productie en de activiteiten van boeren worden voedselproducenten minder blootgesteld aan markt gerelateerde risico’s zoals prijsschommelingen of verlies door extreme weersomstandigheden, verergerd door de klimaatverandering. Vooral kleinschalige landbouwers profiteren van agro-ecologie, omdat zij de opbrengsten van gewassen duurzaam kunnen verhogen, hun voedsel en voedselzekerheid verbeteren en hun inkomsten verhogen. Wat opbrengsten en inkomsten betreft, is agro-ecologie dus vooral voordelig voor de minder welgestelde gezinnen en kan het dus als per definitie ‘pro-poor’ worden beschouwd. Agro-ecologie ondersteunt de economie door geschikte technologie en werkgelegenheid in de voedingssector aan te bieden in landelijke en voorstedelijke regio’s. Tegelijkertijd kan het een levensonderhoud bieden aan mensen in steden die over een klein perceel of toegang tot publieke grond beschikken. Een van de doelstellingen van agro-ecologie is om te voorzien in waardig werk dat de mensenrechten respecteert en voorziet in een degelijk inkomen voor voedselproducenten. Door de afstand tussen producent en consument te verkleinen, vermindert agro-ecologie opslag-, koelings- en transportkosten, alsook voedselverliezen en -verspilling. Agro-ecologie brengt de externe effecten op maatschappij en milieu volledig in rekening door verspilling te minimaliseren, de effecten op de gezondheid te beperken en positieve neveneffecten, zoals ecologische gezondheid, veerkracht en herstel, te realiseren.
Voorbeeld 1: Agro-ecologie begunstigt plattelandseconomieën
In 2016 schreven het Ierse Trócaire en de plaatselijke partnerorganisatie Red K’uchubal een onderzoeksvoorstel uit naar de veranderingen op vlak van voedsel en weerbaarheid bij kleinschalige boeren, die in het westen van Guatemala aan agro-ecologie deden. Het Programma voor Territorium en Rurale Studies aan de Universiteit van San Carlos in Guatemala nam het voortouw in het onderzoeksteam. Het vergeleek de resultaten van een groep van tien boeren die aan agro-ecologie deden met een groep van tien traditionele boeren (semi-conventioneel), door middel van een aantal sociale, economische en ecologische criteria. De bevindingen van het onderzoek werden in 2017 afgerond.
Wat de economische dimensie van agro-ecologie betreft, toonde het onderzoek statistisch significante verschillen in het bruto-inkomen van de boeren. De agro-ecologische boeren hadden een hoger inkomen uit de landbouw dan hun traditionele collega’s. De agro-ecologische boeren meldden immers dat zij voldoende inkomen verwierven om het ganse jaar van hun land te leven, terwijl hun traditionele collega’s zeiden dat ze hun inkomsten van de boerderij nog moesten aanvullen door elders te gaan werken. Dit resultaat is te wijten aan een aantal factoren, waaronder:
– Vergelijkbare opbrengsten van gewassen zoals maïs, maar zonder beroep te doen op dure producten zoals chemische meststoffen, pesticiden en onkruidverdelgers.
– Een betere deelname aan de lokale markt dankzij een meer gevarieerde productie.
– Minder noodzaak om voedsel aan te kopen om in de nodige voeding(sstoffen) te voorzien. Agro-ecologische huishoudens besteden wekelijks gemiddeld slechts 47% van het totaal dat traditionele gezinnen aan voedsel uitgeven.
Deze video toont de ontwikkeling van agro-ecologische productieketens en de belangrijke rol van landbouwcoöperatieven in agro-ecologische productielijnen. Het toont aan hoe agro-ecologie in het levensonderhoud van boeren voorziet en tegelijkertijd ook bijdraagt tot het versterken van lokale markten, economie en werkgelegenheid.
Bronnen/verdere informatie
Praun, A., Calderón, C., Jerónimo, C., Reyna, J., Santos, I., León, R., Hogan, R., Córdova, JPP. (2017). Algunas evidencias de la perspectiva agroecológica como base para unos medios de vida resilientes en la sociedad campesina del occidente de Guatemala.
Voorbeeld 2: Hoe een microfinancieringsinstelling haar dienstverlening afstemde op de milieu-impact van landbouwpraktijken
Voor veel boerenorganisaties in West-Afrika is het ontwikkelen en financieren van een overstap naar een agro-ecologische manier van werken een prioriteit. Sinds 2014 zoeken de stakeholders in het PAIES-programma, CCFD en SIDI (de microfinancieringstak van CCFD), naar een gezamenlijke aanpak. Directe steun van een buitenlandse ngo is niet voldoende voor de overstap. Ook microfinanciering en andere financiële producten voor boeren zijn noodzakelijk.
Om de problemen aan te pakken waar veel boerenorganisaties mee worstelen, onderzocht microfinancieringsinstelling UBTEC de agro-ecologische praktijken van haar leden, om zo financiële producten te ontwikkelen waarbij een bonus-sanctiesysteem (een lagere/hogere interestvoet) gelinkt wordt aan de ecologische impact van landbouwpraktijken.
Dit onderzoek lijstte de landbouwpraktijken in het noorden van Burkina Faso op en analyseerde de rentabiliteit van de gebruikte methodes en praktijken in de productie (conventioneel of agro-ecologisch). Zo kwamen ze tot een lijst van de meest duurzame landbouwkundige en niet-landbouwkundige praktijken waarbij steeds rekening werd gehouden met het ecologische, sociale en economische aspect van duurzaamheid. Dit hielp UBTEC om de meer duurzame praktijken te promoten via haar financiële producten.
De studie toonde aan dat bepaalde gewassen winstgevender zijn wanneer boeren een agro-ecologische aanpak gebruiken en methodes zoals organische meststoffen en natuurlijke pesticiden (uien, aardappelen of doperwten). Het toonde ook aan dat voor andere gewassen dat veel minder het geval was (tomaten, pepers of kolen). Dat is een belangrijk punt. Er moet een balans gevonden worden tussen winstgevend zijn en de agro-ecologische aanpak die het milieu en de gezondheid van de producenten en consumenten respecteert. In het onderzoek werden de karakteristieken van agro-ecologie vastgelegd om een model te helpen opstellen dat die karakteristieken op landbouwniveau toepast en er prioriteit aan geeft. Bovendien analyseerde het onderzoek verschillende investeringen die boeren deden om opbrengsten te verhogen, obstakels waarmee voedselproducenten te maken kregen en mogelijke strategieën om die tot een minimum te herleiden. Deze verschillende onderzoeksonderdelen stelden het UBTEC in staat om manieren voor te stellen om landbouwactiviteiten te financieren en financierbare activiteiten te selecteren om zo kredietnemers die agro-ecologie toepassen in de praktijk te ondersteunen. Eind 2017 resulteerden de studie en het partnerschap in nieuwe financiële producten, zoals een seizoensgebonden landbouwlening, ondersteund door een waarborgfonds. UBTEC begon geld te lenen aan haar leden met een interest die varieerde naargelang de toegepaste technieken en hun impact op het milieu. Agro-ecologie tegen een lagere interest, andere methodes tegen een hogere interest. Binnen 4 maanden na de lancering van de lening werden 450 agro-ecologische toepassingen gefinancierd.
Bronnen/verdere informatie
“Rapport de l’étude pour adapter les produits financiers de l’UBTEC avec un système de Bonus/Malus en fonction de l’impact environnemental des activités financées : Programme PAIES »
Video over het onderzoek en hoe men tewerk ging.